ترس از پرواز و روش های مهار آن
اغلب ما شیفتهٔ سفر کردن و کشف مکان های تازه هستیم. با این حال، بخشی از فرآیند سفر وجود دارد که ابداً برایمان خوشایند نیست: پرواز. برای عده‌ای، پرواز صرفاً به‌خاطر نرخ‌های گزاف بلیت، تأخیرهای مکرر و مشکل گم‌شدن وسایل، نوعی زحمت به شمار می‌آید. اما برای برخی دیگر از مسافران، پرواز چیزی عمیق‌تر از یک زحمت ساده است؛ چراکه آن‌ها تحت تأثیر شدید ترس از پرواز قرار دارند.
هراس از پرواز دلایل گوناگونی دارد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به ترس از محیط‌های محدود (کلاستروفوبیا) یا ترس از بلندی (آکروفوبیا) اشاره کرد. شمار قابل توجهی از افرادی که با هواپیما سفر می‌کنند، در طول پرواز نگران این هستند که وسیله‌ی نقلیه شان دچار مشکل فنی شود یا سقوط کند. در همین حال، گروهی دیگر از مسافران نیز دغدغه هایی نظیر ربوده شدن هواپیما دارند، یا اینکه منشأ ترسشان این است که فرد دیگری هدایت هواپیما را به دست دارد.
صرف نظر از منشأ ترس ما از پرواز، روش‌های مشخصی برای کم کردن آن وجود دارد. انتخاب سفر هوایی یک اختیار فردی است و هیچ اجباری برای انجامش نیست؛ با این حال، اگر قصد جدی دارید که اجازه ندهید این ترس مانع زندگی شما شود، در ادامه با ما در "دنیارو سفر" همراه باشید تا ریشه‌های این ترس و روش های چیرگی بر آن را بررسی کنیم.
ترس از پرواز
چه عواملی ترس از پرواز را به وجود می‌آورند؟
ریشهٔ اصلی و بخش اعظم (تقریباً ۹۰ درصد) از هراس های مربوط به پرواز، احساس شدید دلواپسی و نگرانی است که افراد هنگام پرواز تجربه می‌کنند. معمولاً این افراد به‌طور ناگهانی با یک ترس غیرمنتظره مواجه می‌شوند و همین امر باعث می‌شود که نگران تکرار مجدد این نشانه‌ها در سفرهای هوایی آینده باشند. این نوع از ترس ها اغلب در بازهٔ سنی ۱۷ تا ۳۴ سالگی و طی مراحل کلیدی زندگی مانند زمان تولد فرزند، فوت عزیزان، ازدواج، جدایی یا پایان تحصیلات بروز می‌کنند.
ترس از پرواز
جای شگفتی است که بسیاری از افراد که قبلاً بدون مشکل پرواز می‌کردند، اکنون دیگر قادر به انجام این کار نیستند. در تعداد بسیار کمی از افراد، این ترس از پرواز ریشه در حوادث هوایی دارد.
عملاً همه ما تا حدی دچار دلهره پرواز هستیم، با این حال، ۲۰ درصد از مردم اظهار می‌کنند که این هراس، برنامه‌های شغلی و زندگی‌شان را مختل کرده است. این دسته از مسافران حتی در مواردی به دلیل این ترس، از پذیرفتن پیشنهادات شغلی یا ترفیع مقام صرف‌نظر کرده‌اند. می‌توان ترس از پرواز را در افراد مختلف به سه گروه اصلی دسته‌بندی کرد:
- آنهایی که مطلقاً پرواز نمی‌کنند: یا کسانی که با وجود موقعیت‌های متعدد پروازی، پنج سال است که سوار هواپیما نشده‌اند.
- کسانی که با سختی و وحشت زیاد پرواز می‌کنند: این افراد تنها زمانی پرواز می‌کنند که هیچ راه دیگری وجود نداشته باشد.
- افرادی که با وجود اضطراب، پرواز ضروری را انجام می‌دهند: این گروه در صورت لزوم پرواز می‌کنند، اما همواره دچار تشویش و نگرانی هستند.
فوبیای پرواز
علائم بیرونی ترس از پرواز چگونه‌اند؟
کسانی که دچار فوبیای پرواز هستند، اغلب نشانه‌های زیر را بروز می‌دهند. معمولاً این علائم در سطح خفیفی هستند، اما گاهی اوقات آن‌چنان شدت پیدا می‌کنند که این هراس درونی کاملاً برای اطرافیان مشهود می‌شود:
- افزایش ضربان قلب
- احساس سردرد
- دشواری در تنفس (تنگی نفس)
- احساس تهوع و کسالت
- تعریق کف دست‌ها
- لرزش اندام‌ها، به‌ویژه پاها
- دل پیچه های گذرا
- انقباضات عضلانی (گرفتگی)
این نشانه‌ها معمولاً از چندین ساعت پیش از سوار شدن به هواپیما در فرد آغاز می‌شوند. جالب است بدانید که هرگونه تأخیر در زمان پرواز نیز می‌تواند باعث تشدید این علائم گردد.
درمان مؤثر برای غلبه بر ترس از پرواز
اصلی‌ترین گام برای کنار آمدن با ترس از پرواز، مواجه شدن با عواملی است که سبب وحشت ما می‌شوند. بسیار مهم است که بدانیم اجتناب از این مواجه، تنها باعث تقویت و پایداری فوبیای ما خواهد شد.
در مورد ترس از پرواز، بخش قابل توجهی از حس ناخوشایند ما ناشی از اضطراب انتظاری است؛ یعنی ترسی که قبل از سوار شدن به هواپیما تجربه می‌کنیم. کسانی که با این ترس درگیرند، لازم است به دنبال درمان این فوبیا و مدیریت مؤثر اضطراب پیش از پرواز خود باشند.
رویکردهای درمانی نوین‌تر برای مقابله با این مشکل، درمان شناختی رفتاری (CBT) را در بر می‌گیرند. این روش درمانی، فنونی را برای کنترل اضطراب ارائه می‌دهد، مانند تنفس عمیق حین پرواز. افرادی که نسبت به فرود، برخاست و تکان‌های هواپیما (توربولانس) حساسیت بیشتری نشان می‌دهند، با استفاده از این تکنیک‌ها احساس آرامش بیشتری خواهند کرد.
افزایش آگاهی و دانش نیز به کاهش اضطراب کمک می‌کند. فهمیدن اینکه هواپیما چطور پرواز می‌کند، ماهیت واقعی تکان‌ها و آشفتگی‌های هوایی (توربولانس) چیست و دلایل صداهای معمول در طول یک پرواز عادی کدامند، می‌تواند ترس ما را به میزان چشمگیری کاهش دهد.
برنامه‌های واقعیت مجازی (VR) یکی از روش‌های جدید و کارآمد برای مهار ترس از پرواز هستند. مسافران از طریق شبیه‌سازهای کامپیوتری، خود را در محیط پرواز قرار می‌دهند و به این ترتیب، بر ترسشان غلبه می‌کنند.
یکی از شیوه‌های موجود برای غلبه بر هراس از پرواز، استفاده از برنامه‌های درمانی گروهی است که گاهی اوقات در فضای فرودگاه‌ها برگزار می‌شوند. در بسیاری از نقاط جهان، متخصصان (تراپیست‌ها) در فرودگاه‌ها مستقر هستند تا به افراد در کم کردن ترس از پرواز و مواجهه با اضطراب پیش از پرواز (انتظاری) یاری رسانند.
در این زمینه، باید اذعان کرد که درمان‌های دارویی معمولاً کمترین اثربخشی را در ریشه‌کن کردن ترس از پرواز دارند. هرچند داروهای ضداضطراب برای برخی از کسانی که دچار ترس و دلهره شدید در طول پرواز می‌شوند، مفید واقع می‌شوند، اما لازم است این افراد آن‌ها را به‌صورت روزانه و برای یک بازه زمانی طولانی مصرف نمایند. علاوه بر این، این داروها تأثیر چندانی بر درمان اضطراب انتظاری ندارند. در حالی که داروهایی مثل بنزودیازپین‌ها می‌توانند اضطراب انتظاری را کاهش دهند، اما متأسفانه در مقابل، باعث مختل شدن روند درمان‌های روان‌شناختی مرتبط با این فوبیا می‌شوند.
ترس از پرواز
غلبه بر فوبیای پرواز: سلاح آگاهی
یکی از مؤثرترین راهکارها برای مقابله با ترس از پرواز، کسب دانش درباره فرآیندی است که در انتظار ماست.
فهم چگونگی عملکرد هواپیما نقش بزرگی در کاهش اضطراب حین پرواز ایفا می‌کند. به‌عنوان مثال، اگر درک کنیم که یک هواپیما چگونه می‌تواند حتی با از کار افتادن یکی از موتورها، به سلامت به پرواز خود ادامه دهد، نگرانی ما از وقوع سوانح هوایی به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
در این راستا، مشاهده محتوای آموزشی (مانند ویدئوها) بسیار سودمند است؛ محتوایی که نشان می‌دهد:
- هواپیما چگونه در آسمان ثبات خود را حفظ می‌کند.
- دلایل لرزش‌ها و تکان‌های هوایی (Turbulence) چیست.
- علت صداهای مختلف که در زمان‌های برخاستن (Take-off) و فرود (Landing) شنیده می‌شوند، کدامند.
در مجموع، آگاهی، کلید کاهش ناشناخته‌ها و به تبع آن، کاهش ترس شماست.
ترس از پرواز
با محیط هواپیما آشنا شوید
برای کاهش اضطراب، به ظاهر درونی هواپیما عادت کنید. آشنایی قبلی با نمای بیرونی و به‌خصوص داخل کابین هواپیما نقش مهمی در آرامش شما دارد. یک راه مؤثر این است که برای مثال، تصویری از داخل کابین را به‌عنوان پس‌زمینه (Wallpaper) کامپیوتر یا گوشی خود قرار دهید. با این کار، وقتی واقعاً سوار هواپیما می‌شوید، آن محیط دیگر ناآشنا و ترسناک نخواهد بود، بلکه حسی از آشنایی و تکرار برایتان ایجاد می‌کند.
از صندلی راهرو به جای صندلی کنار پنجره استفاده کنید
اغلب شرکت‌های هواپیمایی هنگام خرید بلیط، این امکان را فراهم می‌کنند که ردیف صندلی خود را انتخاب کنیم. اگر با مشکل ترس از فضای بسته (کلاستروفوبیا) مواجه هستید، بهتر است به‌جای صندلی کنار پنجره، یک صندلی مجاور راهرو را انتخاب کنید.
این انتخاب به شما کمک می‌کند احساس خفگی کمتری داشته باشید. علاوه بر آن، با نشستن کنار راهرو، به‌راحتی می‌توانید از جای خود بلند شوید و کمی در کابین قدم بزنید. مزیت دیگر این است که کمتر پیش می‌آید از پنجره به بیرون نگاه کنید و در نتیجه، استرس کمتری را تجربه خواهید کرد.
عدم تماشای فیلم های فجایع هواپیمایی
از دیدن و تماشای هرگونه محتوایی که شامل فجایع هوایی است، پرهیز کنید. به طور خاص، از دنبال کردن اخبار مربوط به سوانح و سقوط هواپیماها یا سایر تصاویر و کلیپ‌های ترسناک مرتبط در رسانه‌های اجتماعی خودداری نمایید.
به خاطر داشته باشید که اکثریت قریب به اتفاق پروازها بدون حادثه به مقصد می‌رسند؛ این تنها پروازهایی که با مشکل مواجه شده‌اند هستند که تبدیل به سوژه خبری می‌شوند. اجازه ندهید این پوشش خبری منفی، دیدگاه شما را نسبت به ایمنی عمومی پروازها مخدوش و بدبین سازد.
به افکار مثبت اجازه حضور دهید
طبیعی است که اضطراب مرتبط با سفر هوایی در روزهای نزدیک به پرواز افزایش یابد. در زمان اوج‌گیری این اضطراب، برای غلبه بر ترس از پرواز، افکار و تصورات مثبت را جایگزین کنید. به لحظه سوار شدن به هواپیما و سپس به مقصد زیبای خود بیندیشید. به طور خاص، بر روی چیزهای خوبی که پس از رسیدن به مقصد در انتظارتان است، متمرکز شوید؛ برای مثال، به تمام لذت‌ها و تجربیاتی که در تور خارجی پیش رو خواهید داشت، فکر کنید.
راهکارهایی برای مدیریت ترس از پرواز
۱. ریشه یابی ترس و اضطراب
به دنبال دلایل اصلی ترس از پروازتان باشید. شما باید محرک هایی را که موجب افزایش اضطراب مرتبط با پرواز می‌شوند، شناسایی کنید تا بتوانید کنترل مؤثرتری بر آن داشته باشید و به سادگی به تور خارجی مورد علاقه تان بروید.
۲. درک اضطراب انتظاری
همان طور که پیش تر اشاره شد، اضطراب انتظاری از ترس های درونی ما سرچشمه می‌گیرد. این نوع اضطراب اغلب شدیدترین حسی است که قبل از سوار شدن به هواپیما تجربه می‌کنیم. با این حال، باید بدانید که این پیش بینی ذهنی، تصویری اغراق آمیز و غیرواقعی از احساس ما در حین پرواز است و معمولاً از تجربه واقعی ما به مراتب فراتر می‌رود.
۳. تفکیک "ترس" از "خطر"
اضطراب و خطر واقعی دو مفهوم کاملاً مجزا هستند، هرچند واکنش فیزیکی بدن ما به هر دو یکسان است. ترس شما در این موقعیت، در دسته‌ی اضطراب طبقه‌بندی می‌شود. نباید فرض کنید که این احساس حتماً به معنای وقوع یک خطر واقعی است. صرف احساس ترس، به این معنی نیست که ما حتماً در شرایط مخاطره‌آمیز قرار گرفته‌ایم.
ترس و اضطراب، به ما حس قرارگیری در یک موقعیت خطرناک را القا می‌کنند و دقیقاً همین حس، مانع از سوار شدن ما به هواپیما می‌شود. تسلیم شدن در برابر این ترس بی‌مورد و بی‌توجهی به درمان آن، نه تنها کمکی به ما نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود ترس از پرواز روز به روز در وجود ما قوی‌تر و ریشه‌دارتر شود.
مدیریت اضطراب پرواز در محیط فرودگاه
زمان‌بندی مناسب را رعایت کنید
برای رسیدن به فرودگاه و انجام تشریفات، عجله نکنید. با آرامش و زمان کافی خود را به محل برسانید. شتاب‌زدگی برای عبور از بازرسی‌ها و ترس از جا ماندن، تنها باعث تشدید اضطراب شما پیش از پرواز خواهد شد.
از فضاهای استراحت فرودگاهی استفاده کنید
برخی از ایرلاین‌ها یا فرودگاه‌ها، سالن‌های استراحت (Lounges) ویژه‌ای را فراهم می‌کنند که فضایی آرام، دور از سر و صدا و تنش محیط عمومی فرودگاه دارند. اگرچه ورود به این سالن‌های اختصاصی رایگان نیست و مستلزم پرداخت هزینه است، اما قطعاً می‌تواند به کاهش چشمگیر اضطراب شما قبل از پرواز کمک کند. لازم به ذکر است که در ایران، خدمات مشابه (خدمات VIP/CIP) عمدتاً در فرودگاه امام خمینی (ره) و تنها برای مسافران برخی از خطوط هوایی خاص ارائه می‌شود.
راهکارهایی برای کنترل اضطراب در طول پرواز
برای مدیریت و غلبه بر ترس از پرواز در هواپیما، می‌توانید از راهبردهای عملی زیر استفاده کنید:
۱. تعامل با کادر پروازی
در صورت امکان، حتماً یک گفتگوی کوتاه با مهمانداران و حتی خلبان داشته باشید. دیدن و صحبت کردن با افرادی که مسئولیت حفظ ایمنی شما را بر عهده دارند، فضای هواپیما را دوستانه‌تر می‌کند. این تعامل به شما این اطمینان را می‌دهد که کادر پرواز از صلاحیت و دانش کافی برخوردار هستند.
۲. قدرت موسیقی و پادکست
مطمئن شوید که دستگاه‌های الکترونیکی شما (مانند تلفن همراه یا تبلت) با موسیقی‌های آرامش‌بخش پر شده‌اند. این آهنگ‌ها به آرامش اعصاب شما کمک می‌کنند. همچنین، می‌توانید پادکست‌های آموزشی مربوط به مدیریت استرس و اضطراب را دانلود کنید و در طول پرواز (حتی در حالت پرواز دستگاه) به آن‌ها گوش دهید.
۳. پذیرش مسئولیت شخصی
بسیاری از مسافران به دلیل عدم کنترل بر عملکرد هواپیما و سپردن جان خود به دست دیگران، مضطرب می‌شوند. به خود یادآوری کنید که انتخاب برای پرواز، تصمیم خود شما بوده است و شما مسئول نحوه واکنش به این تجربه هستید. این تغییر دیدگاه می‌تواند حس درماندگی را کاهش دهد.
۴. تنفس آگاهانه و عمیق
زمانی که استرس اوج می‌گیرد، تنفس شما سطحی و سریع می‌شود. تنفس عمیق و آگاهانه یک راه فوری برای مقابله با استرس است. پنج تا ده بار، به آرامی و عمیق از طریق بینی نفس بکشید و بازدم را از دهان خارج کنید.
اگرچه این روش ساده به نظر می‌رسد، اما تنفس کنترل‌شده در واقع بهترین روش برای مقابله با اضطراب شدید است، زیرا از بروز حمله عصبی جلوگیری می‌کند. برای تسکین بیشتر، سر خود را به سمت دریچه‌ی تهویه مطبوع بالای سرتان بگیرید، به پشتی صندلی تکیه دهید و برای کاهش احساس در محیط‌های تنگ (کلاستروفوبیا)، چشمان خود را ببندید. همراه داشتن عطر موردعلاقه یا مکیدن قرص‌های نعناع نیز به آرامش بیشتر کمک می‌کند.
۵. مشغول نگه داشتن ذهن
برای سرگرم کردن خود، حتماً یک مجله یا کتاب خوب همراه داشته باشید. اگر پرواز شما مانیتور و سیستم سرگرمی دارد، یک فیلم جذاب تماشا کنید (البته این امکانات اغلب در پروازهای فرست یا بیزنس کلاس فراهم است). همچنین می‌توانید از قبل، برنامه‌ها و فیلم‌های مورد علاقه خود را روی تلفن همراه یا لپ‌تاپ بارگذاری کنید. مطمئن شوید که سرگرمی‌های شما کافی و قابل دسترسی در تمام طول پرواز (حتی زمانی که تجهیزات الکترونیکی باید خاموش باشند) باشند.
۶. آگاهی دادن به همراهان
بهتر است همراهان و همسفران خود را در جریان ترس از پرواز و روش‌های مقابله با آن قرار دهید. وظیفه شماست که دلایل ترس خود و نحوه کمک مؤثر آن‌ها را به روشنی توضیح دهید.
۷. آبرسانی و پرهیز از کافئین
برای غلبه بر ترس از پرواز، مطمئن شوید که بدنتان کم‌آب نیست. کم‌آبی می‌تواند یکی از عوامل تشدیدکننده استرس و ترس باشد. در محیط خشک کابین، با نوشیدن آب و آبمیوه فراوان، آب بدن خود را حفظ کنید تا اضطرابتان کاهش یابد. همچنین، از مصرف کافئین و نوشیدنی‌های حاوی آن اکیداً بپرهیزید، زیرا موجب تشدید استرس در طول پرواز می‌شوند.
۸. تمرکز بر آینده
به خودتان یادآوری کنید که این وضعیت موقتی است و به‌زودی پایان می‌یابد. هرگاه دوباره دچار اضطراب شدید، این فکر را تکرار کنید که "این حس زودگذر است و به مقصد خواهیم رسید."
سایر راهکارهای مقابله با هراس از پرواز
۱. کمک گرفتن از دارو (با تجویز پزشک)
اگر احساس می‌کنید ترس از پرواز به‌کلی شما را از پا انداخته و هیچ یک از روش های پیشین برای شما مؤثر نبوده است، می توانید با مشورت پزشک و قبل از شروع سفر، یک داروی ضد اضطراب یا آرام بخش (خواب‌آور) مصرف کنید.
۲. مراجعه به متخصص
در صورتی که این ترس باعث اختلال جدی در زندگی شما و حتی اطرافیانتان شده است، بهتر است با یک روان‌درمانگر یا مشاور تماس بگیرید. این متخصصان می‌توانند ریشه های اضطراب شما را پیدا کنند و راهکاری مناسب برای درمان قطعی آن ارائه دهند.
۳. هر سفر هوایی را یک فرصت آموزشی ببینید
قرار گرفتن مکرر در معرض این فوبیا، روشی کارآمد برای غلبه بر ترس از پرواز است. در حقیقت، هر پرواز یک موقعیت جدید در اختیار شما قرار می‌دهد تا به سفرهای هوایی عادت کنید. نکته کلیدی این است که باید مغز خود را آموزش دهید تا در مواجهه با این ترس‌ها، دیگر به صورت غیرمنطقی تحریک نشود.
پرواز کن، دنیا را ببین: با دنیارو سفر بر ترس هایت غلبه کن!
دیگر اجازه ندهید ترس از پرواز شما را در زمین میخکوب کند و مانع تجربه زیبایی‌های جهان شود. آژانس گردشگری دنیاروسفر به شما کمک می‌کند تا قدم اول را برای غلبه بر این فوبیا بردارید و دروازه های کشف مقاصد جدید را به روی خود بگشایید. امروز با ما تماس بگیرید، برنامه سفر رؤیایی خود را انتخاب کنید، و با آمادگی کامل و ذهنی آرام، برای یک سفر هوایی فراموش‌نشدنی آماده شوید. ترس خود را پشت سر بگذارید و همین حالا اولین بلیط خود را رزرو کنید!
